RUTA ZWYCZAJNA
(Ruta graveolens) jest rośliną wieloletnią z rodziny rutowatych.
Pochodzi z południowo-wschodniej Europy. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
Preferuje stanowisko słoneczne, glebę przepuszczalną o odczynie zasadowym,
średnio żyzną, przejściowo suchą, najlepiej osłoniętą. Znalazła zastosowanie w
kuchni i lecznictwie, czasami sadzona jest jako roślina ozdobna ze względu na
swoje niebieskawe liście. W ogródku odstrasza ślimaki i chrząszcze, nie lubią
jej zapachu koty.
Surowcem zielarskim są
liście i ziele ruty. Liście mają smak cierpki i gorzkawy, z posmakiem migdałów,
niezbyt przyjemny. W słoneczne dni dotknięcie jej może spowodować miejscowe
zapalenie skóry, dlatego do wszelkich prac przy niej powinno używać się
rękawiczek. Była szeroko stosowana w starożytnym Bliskim Wschodzie i Rzymie.
Wchodziła w skład antidotum na wszelkiego rodzaju trucizny. W dawnych Włoszech
była szczególnie modna wśród malarzy, spożywanie ruty miało chronić i wyostrzać
wzrok. Stosował ją Leonardo da Vinci i Michał Anioł, oprócz poprawy wzroku,
miała wzmacniać ich wizje artystyczne. Do tej pory jest tam dodawana do
sałatek. Posiadała olbrzymią moc uzdrawiania oraz obrony przed czarami i
wiedźmami. Zawieszana przy oknach i drzwiach, chroniła dom od złych duchów,
kąpiel z dodatkiem ruty oczyszczała z czarów, klątw rzuconych przeciwko tobie.
Kadzidła z ruty używane były do egzorcyzmów. Uważana za skuteczną w odpędzaniu
wszelakiego zła, chorób, pcheł i innych szkodliwych owadów. Znana też jest jako
kobiece zioło ze względu, że łagodzi bóle menstruacyjne i porodowe. Od bardzo
dawna znane są jej właściwości poronne.
Dotychczas zidentyfikowano w roślinie ponad 100 różnych związków. Związki te
należą do czterech głównych kategorii: alkaloidy chinoliny, kumaryny,
flawonoidy (rutyna), olejki eteryczne.
Ruta ze
względu na zawartość rutyny wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych i łagodzi
nadciśnienie. Bywa stosowana w leczeniu żylaków. Posiada silne działanie
stymulujące i przeciwskurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg
żółciowych i układu moczowego. Jest pomocna w kaszlu i przy wzdęciach. Wzmacnia
mięśnie oka, leczy zapalenie spojówek i zaćmę. Żucie świeżych liści pomaga na
ból i zawroty głowy, uśmierza kołatanie serca. Bywa pomocna w rwie kulszowej i
stwardnieniu rozsianym. Stosowania jej powinny unikać kobiety w ciąży. Wysokie
dawki mogą powodować nudności.
W kuchni gorzkie
liście ruty można dodawać do przyprawiania mięs, serów, ryb, jajek, sałatek.
Młode gałązki zanurzone w panierce można smażyć w oleju i spożywać z solą lub
cukrem. W Afryce świeże listki dodawane są do smaku do kawy. Włoski napój
alkoholowy grappa, zawiera ekstrakt z liści ruty. Ostatnie badania w Japonii
wykazują przydatność rutyny, składnika ruty, w ochronie organizmu przed
promieniowaniem jądrowym.
Opracowanie Krzysztof Kuźniewski