WROTYCZ POSPOLITY
(Tanacetum vulgare var. crispum) jest rośliną wieloletnią z rodziny astrowatych.
W Polsce dość pospolity. Nazwa jego pochodzi od greckiego słowa „athanasia” co
oznacza nieśmiertelność. Preferuje miejsca słoneczne, niezbyt wilgotne, jest w
pełni mrozoodporny. Można rozmnażać go przez podział, najlepiej wiosną lub
jesienią. Wysokość rośliny może przekraczać w sprzyjających warunkach metr.
Odmiana Crispum jest nieco niższa, bardziej dekoracyjna, jej pierzaste liście
wyglądem przypominają paprocie. Cała roślina jest silnie toksyczna(zawiera
tujon)i w dużych ilościach może spowodować zatrucie organizmu, uszkodzić
wątrobę i mózg. Uprawiany jako roślina ozdobna, lecznicza i przyprawowa. Zapach
rośliny, podobny do kamfory, jest różnie oceniany, przez jednych za miły, przez
drugich za niezbyt przyjemny, w smaku wrotycz jest gorzkawy. Surowcem
leczniczym są liście, kwiaty i nasiona wrotyczu. W celach leczniczych jako
pierwsi zaczęli go stosować starożytni Grecy i Rzymianie. Stosowano go wtedy
głównie przeciwko pasożytom jelitowym, reumatyzmie i problemom trawiennym a
także by obniżyć gorączkę. Ponieważ skutecznie odstrasza większość owadów był
często dodawany do trumien i wiązanek pogrzebowych. Używano go również do
balsamowania zwłok. W czasach gdy nie znano jeszcze lodówek używano go jako
środka konserwującego żywność, głównie mięso. W ogródkach i sadach ,w których
unika się stosowania chemicznych środków ochrony roślin bywa sadzony celem
odstraszenia potencjalnych szkodników :mszyc, kwieciaków, śmietek, pchełek,
białej muszki czyli mączlika, stonek i owocówek. Nie lubią go również muchy,
mrówki, komary, mole i pchły. Liście i kwiaty zawierają olejek eteryczny (w
skład którego wchodzą między innymi: tujon, 1,8- cyneol, kamfora, borneol),
kwasy organiczne, flawonoidy, laktony seskwiterpenowe, gorzkie glikozydy,
witaminę C i fitosterole. W 2011 r. zidentyfikowano we wrotyczu związki
przeciwwirusowe : kwas dikawoilochinowy (3,5 – DCQA) oraz axillarin, które są
aktywne przeciw wirusowi opryszczki herpes simplex. Wrotyczu nie powinny
przyjmować kobiety w ciąży, gdyż może on spowodować poronienie, oraz kobiety
karmiące. Może być również niebezpieczny dla osób biorących leki
przeciwzakrzepowe oraz kwas acetylosalicylowy. Jack Daniel amerykański
założyciel gorzelni, twórca marki Jack Daniels Tennessee whisky, uwielbiał
swoją whisky podaną z cukrem i liśćmi wrotyczu. Niektórzy pszczelarze używają
suszonego wrotyczu jako paliwa do podkurzacza, pszczołom nie szkodzi a
odstrasza niemile widziane w ulach roztocze Varroa destruktor. Jest dobrym
dodatkiem do kompostu.
W średniowieczu wysuszone ziele służyło za substytut cynamonu i gałki
muszkatołowej. Przez wiele wieków herbata z wrotyczu stosowana była na
wewnętrzne pasożyty. Kąpiel z dodatkiem wrotyczu miała łagodzić bóle stawów.
Spożywanie ciasteczek z wrotyczu w czasie Wielkiego Postu miało zabezpieczyć
przed pojawieniem się pasożytów jelitowych, które wierzono wówczas pojawiały
się po skonsumowaniu ryb. Wchodzi w skład niektórych napojów alkoholowych w tym
absyntu. We Francji wrotycz używany jest do wyrobu likieru, wermutu i
cukierków. Czasami używany jako przyprawa do omletów i sałatek. W domu bywa
naturalnym środkiem dezynfekcyjnym. Powoduje wzmożoną aktywność mózgu, zwiększa
ukrwienie narządów płciowych i odczuwanie wrażeń seksualnych. W większych
dawkach mogą dojść nudności, skurcze, wymioty, halucynacje i drgawki a nawet
utrata przytomności. Maści na bazie wrotyczu są dobrym środkiem na łuszczycę.
Wyciągi z wrotyczu wykazują działanie przeciwrobacze, przeciwzapalne,
przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne , przeciwbólowe i
przeciwskurczowe. Jest używany przy bólach migrenowych głowy a także przy
kołataniu serca. Regulują przemianę materii, działają uspokajająco i
przeciwdepresyjnie. Herbatka z wrotyczu leczy przeziębienia, grypę i anginę,
działa napotnie i obniża gorączkę. Zewnętrznie stosowany na skórę odstrasza
owady, pomaga leczyć świerzb, obrzęki, siniaki, rany i oparzenia słoneczne.
Bywa stosowany do poprawy krążenia i leczenia żylaków. Najczęściej jedna
herbatka z wrotyczu wypita wieczorem przywraca miesiączkę już następnego dnia.
Pity w czasie ciąży zakłóca DNA i replikację komórek co powoduje wady wrodzone.
Napar z wrotyczu otrzymujemy zalewając ½ do 1 łyżeczki suszonych kwiatów i
liści w szklance wrzątkiem. Pijemy maksymalnie 3 razy dziennie przez okres 5
dni.
Opracowanie Krzysztof Kuźniewski