Wrotycz pospolity

WROTYCZ POSPOLITY (Tanacetum vulgare var. crispum) jest rośliną wieloletnią z rodziny astrowatych. W Polsce dość pospolity. Nazwa jego pochodzi od greckiego słowa „athanasia” co oznacza nieśmiertelność. Preferuje miejsca słoneczne, niezbyt wilgotne, jest w pełni mrozoodporny. Można rozmnażać go przez podział, najlepiej wiosną lub jesienią. Wysokość rośliny może przekraczać w sprzyjających warunkach metr. Odmiana Crispum jest nieco niższa, bardziej dekoracyjna, jej pierzaste liście wyglądem przypominają paprocie. Cała roślina jest silnie toksyczna(zawiera tujon)i w dużych ilościach może spowodować zatrucie organizmu, uszkodzić wątrobę i mózg. Uprawiany jako roślina ozdobna, lecznicza i przyprawowa. Zapach rośliny, podobny do kamfory, jest różnie oceniany, przez jednych za miły, przez drugich za niezbyt przyjemny, w smaku wrotycz jest gorzkawy. Surowcem leczniczym są liście, kwiaty i nasiona wrotyczu. W celach leczniczych jako pierwsi zaczęli go stosować starożytni Grecy i Rzymianie. Stosowano go wtedy głównie przeciwko pasożytom jelitowym, reumatyzmie i problemom trawiennym a także by obniżyć gorączkę. Ponieważ skutecznie odstrasza większość owadów był często dodawany do trumien i wiązanek pogrzebowych. Używano go również do balsamowania zwłok. W czasach gdy nie znano jeszcze lodówek używano go jako środka konserwującego żywność, głównie mięso. W ogródkach i sadach ,w których unika się stosowania chemicznych środków ochrony roślin bywa sadzony celem odstraszenia potencjalnych szkodników :mszyc, kwieciaków, śmietek, pchełek, białej muszki czyli mączlika, stonek i owocówek. Nie lubią go również muchy, mrówki, komary, mole i pchły. Liście i kwiaty zawierają olejek eteryczny (w skład którego wchodzą między innymi: tujon, 1,8- cyneol, kamfora, borneol), kwasy organiczne, flawonoidy, laktony seskwiterpenowe, gorzkie glikozydy, witaminę C i fitosterole. W 2011 r. zidentyfikowano we wrotyczu związki przeciwwirusowe : kwas dikawoilochinowy (3,5 – DCQA) oraz axillarin, które są aktywne przeciw wirusowi opryszczki herpes simplex. Wrotyczu nie powinny przyjmować kobiety w ciąży, gdyż może on spowodować poronienie, oraz kobiety karmiące. Może być również niebezpieczny dla osób biorących leki przeciwzakrzepowe oraz kwas acetylosalicylowy. Jack Daniel amerykański założyciel gorzelni, twórca marki Jack Daniels Tennessee whisky, uwielbiał swoją whisky podaną z cukrem i liśćmi wrotyczu. Niektórzy pszczelarze używają suszonego wrotyczu jako paliwa do podkurzacza, pszczołom nie szkodzi a odstrasza niemile widziane w ulach roztocze Varroa destruktor. Jest dobrym dodatkiem do kompostu.
W średniowieczu wysuszone ziele służyło za substytut cynamonu i gałki muszkatołowej. Przez wiele wieków herbata z wrotyczu stosowana była na wewnętrzne pasożyty. Kąpiel z dodatkiem wrotyczu miała łagodzić bóle stawów. Spożywanie ciasteczek z wrotyczu w czasie Wielkiego Postu miało zabezpieczyć przed pojawieniem się pasożytów jelitowych, które wierzono wówczas pojawiały się po skonsumowaniu ryb. Wchodzi w skład niektórych napojów alkoholowych w tym absyntu. We Francji wrotycz używany jest do wyrobu likieru, wermutu i cukierków. Czasami używany jako przyprawa do omletów i sałatek. W domu bywa naturalnym środkiem dezynfekcyjnym. Powoduje wzmożoną aktywność mózgu, zwiększa ukrwienie narządów płciowych i odczuwanie wrażeń seksualnych. W większych dawkach mogą dojść nudności, skurcze, wymioty, halucynacje i drgawki a nawet utrata przytomności. Maści na bazie wrotyczu są dobrym środkiem na łuszczycę. Wyciągi z wrotyczu wykazują działanie przeciwrobacze, przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne , przeciwbólowe i przeciwskurczowe. Jest używany przy bólach migrenowych głowy a także przy kołataniu serca. Regulują przemianę materii, działają uspokajająco i przeciwdepresyjnie. Herbatka z wrotyczu leczy przeziębienia, grypę i anginę, działa napotnie i obniża gorączkę. Zewnętrznie stosowany na skórę odstrasza owady, pomaga leczyć świerzb, obrzęki, siniaki, rany i oparzenia słoneczne. Bywa stosowany do poprawy krążenia i leczenia żylaków. Najczęściej jedna herbatka z wrotyczu wypita wieczorem przywraca miesiączkę już następnego dnia. Pity w czasie ciąży zakłóca DNA i replikację komórek co powoduje wady wrodzone. Napar z wrotyczu otrzymujemy zalewając ½ do 1 łyżeczki suszonych kwiatów i liści w szklance wrzątkiem. Pijemy maksymalnie 3 razy dziennie przez okres 5 dni.

Opracowanie Krzysztof Kuźniewski