Rozmaryn lekarski

ROZMARYN LEKARSKI (Rosmarinus officinalis) jest rośliną wieloletnią z rodziny jasnotowatych pochodzącą z południowej Europy. Obecnie uprawiany jest na całym świecie. Roślina w naszych warunkach tworzy małe krzaczki, z reguły nie przekraczające 1 m wysokości, zimozielone, kwitnące na jasnoniebiesko. Cała roślina posiada bardzo silny aromat i gorzkawo-żywiczno-korzenny smak. Preferuje stanowiska słoneczne, gleby dobrze zdrenowane o odczynie lekko zasadowym lub obojętnym. Wytrzymuje spadki temperatury zimą do -6° C a niektóre odmiany do -15° C. Jednak chcąc żeby roślinka przeżyła nam zimę najlepiej jest umieścić ją w jasnym, chłodnym pomieszczeniu. Wiosną gdy minie niebezpieczeństwo przymrozków, przycinamy i wysadzamy ją na miejsce stałe. Ziele rozmarynu zawiera olejek eteryczny w skład którego wchodzi m.in. borneol, kamfen, kamfora, cyneol, limonen, linalol. Zawiera ponadto żelazo, wapń, witaminę B6, flawonoidy, kwas rozmarynowy i inne kwasy fenolowe oraz związki terpenowe. Dla większości roślin posadzonych w towarzystwie rozmarynu ma korzystny wpływ.
Tradycyjnie rozmaryn jest symbolem przyjaźni i wierności. Na szczęście i dla miłości gałązka rozmarynu była dodawana do ślubnego wianka panny młodej. Herbatka z rozmarynu pita codziennie miała gwarantować wieczną młodość. Rozmaryn umieszczony po poduszką przed snem, miał odpędzać koszmary nocne i złe duchy. W francuskich szpitalach i izbach chorych spalano ziele rozmarynu z jagodami jałowca do oczyszczenia powietrza i aby zapobiec infekcjom. Liście i kwiat rozmarynu znalazły bardzo wszechstronne zastosowanie. Jest jednym z podstawowych składników ziół prowansalskich. Doskonale nadaje się do przyprawiania mięsa i ryb, w małych ilościach może służyć do aromatyzowania zup, gulaszów i sosów. Można nim przyprawiać sałatki, makaron, pizzę i ziemniaki. Jest dobrym dodatkiem do grochu i szpinaku. Swoim smakiem i aromatem wzbogaci niektóre ciasta, dżemy i galaretki. Wchodzi w skład nalewek, win i likierów. Dodatek rozmarynu do pożywienia ułatwia trawienie i zwiększa apetyt. Umieszczony w szafie z ubraniami odpędza mole. Suszone liście i kwiaty wchodzą w skład wielu szamponów do włosów i mydeł. Zastosowany do włosów, stymulując cebulki włosowe i poprawiając krążenie w skórze głowy zapobiega przedwczesnemu łysieniu. Boraks (3 łyżki stołowe) dodany do rozmarynu (85gram) zalany szklanką wrzącej wody jest doskonałym środkiem do walki z łupieżem.
W lecznictwie najczęściej używany jest jako środek wzmacniający przy ogólnym osłabieniu i depresji. Wyciągi z rozmarynu działają rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, układu żółciowego, moczowego oraz obwodowe naczynia krwionośne. Rozmaryn działa silnie antyoksydacyjnie, antyseptycznie i przeciwzapalnie, może powodować obniżenie ciśnienia tętniczego krwi oraz zwiększać siłę skurczu mięśni serca. Poprawiając krążenie krwi, rozmaryn wpływa na lepsze odżywienie i natlenienie chorych tkanek i szybszą ich regenerację. Olejek i nalewka rozmarynowa wcierane w skórę działając przeciwbólowo i przeciwświądowo znalazły zastosowanie w leczeniu reumatyzmu, przeziębienia i odmrożeń a także przy bólach mięśni. Używane są również do smarowania skroni przy bólach głowy. Wodne wyciągi z rozmarynu pobudzają wydzielanie soków żołądkowych wzmagając trawienie, działają ściągająco i przeciwbiegunkowo. Posiadają również właściwości przeciwhistaminowe, zmniejszające objawy alergii. Olejek rozmarynowy jest jednym z najlepszych olejków do zwalczania zmęczenia psychicznego. Podczas wielogodzinnej nauki lub pracy inhalacje z olejkiem pomagają utrzymać koncentrację i pamięć. Wchodząca w skład rozmarynu diosmina działa ochronnie na naczynia krwionośne, przywraca naczyniom włosowatym prawidłową przepuszczalność, działa przeciwzapalnie. Pomaga zwalczać kruchość naczyń włosowatych lepiej niż rutyna. Naukowo stwierdzono, że długotrwałe stosowanie rozmarynu zapobiega zakrzepicy. Stosowanie rozmarynu w ilościach kulinarnych lub terapeutycznych jest na ogół bezpieczne, znaczne przedawkowanie może powodować działania niepożądane jak wymioty, podrażnienie i skurcze jelit a nawet obrzęk płuc. Kobiety w ciąży nie powinny przyjmować preparatów z rozmarynu, ponieważ mogą one spowodować przekrwienie narządów płciowych, krwotok a nawet poronienie. Olejek rozmarynowy w przypadku połknięcia może być toksyczny.

Opracowanie Krzysztof Kuźniewski